رابطه زندگى مادّى با مسائل اخلاقى در روایات اسلامى بازتاب گسترده اى دارد كه حاكى از تأثیر عمیق صفات اخلاقى در زندگى فردى و اجتماعى انسانها است كه در این پست به قسمتى از این احادیث پرمعنى اشاره مى كنیم:

1 ـ در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «فى سِعَةِ الاَْخْلاقِ كُنُوزُ الاَْرْزاقِ; گنجهاى روزیها، در اخلاق خوب و گسترده، نهفته شده است!»(1)

2 ـ در حدیث دیگر از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «حُسْنُ الْخُلْقِ یَزیدُ فِى الرِّزْقِ;

حسن خلق، روزى را زیاد مى كند!»(2)

3 ـ در حدیث دیگرى از على(علیه السلام) درباره تأثیر حسن اخلاق در جلب و جذب مردم به استحكام رابطه دوستى در میان آنها چنین آمده است:

«مَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ كَثُرَ مُحِبُّوهُ وَآنَسَتِ النُّفُوسُ بِهِ; كسى كه اخلاقش نیكو باشد، دوستانش فراوان مى شوند و مردم به او انس مى گیرند.»(3)

4 ـ باز در حدیث دیگرى از امام ششم، امام صادق(علیه السلام) این معنى با صراحت بیشترى آمده، مى فرماید:

«اِنَّ الْبِرَّ وَحُسْنَ الْخُلْقِ یَعْمُرانِ الدِّیارِ وَیَزیدانِ فِى الاَْعْمارِ; نیكوكارى و حسن اخلاق، خانه ها (و شهرها) را آباد و عمرها را زیاد مى كند!»(4)

شك نیست كه عمران و آبادى در سایه اتّحاد و صمیمیّت و همكارى در میان قشرهاى جامعه به وجود مى آید، و آنچه باعث تحكیم این امور شود، از عوامل مهمّ عمران و آبادى خواهد بود.

طول عمر نیز مولود آرامش فكر و آسودگى خیال و جلوگیرى از فقر و همكارى و همبستگى اجتماعى است و این امور در سایه اخلاق به دست مى آید.

5 ـ در همین رابطه، در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) آمده است كه فرمود: «حُسْنُ الْخُلْقِ یُثْبِتُ الْمَوَدَّةَ; اخلاق خوب پیوند محبّت و دوستى را محكم مى كند.»(5)

و نیز در احادیث متعدّدى درباره تأثیر سوء خلق در ایجاد نفرت اجتماعى و پراكندگى مردم، و تنگى معیشت و سلب آرامش و آسایش مطالب فراوانى آمده است; از جمله:

6 ـ در حدیثى از على(علیه السلام) مى خوانیم: «مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ; كسى كه اخلاقش بد باشد، روزى او تنگ مى شود!»(6)

7 ـ و نیز از همان حضرت آمده است كه فرمود: «مَنْ ساءَ خُلْقُهُ اَعْوَزَهُ الصَّدیْقُ

وَالَرَّفیْقُ; كسى كه بد اخلاق باشد دوستان و رفیقان او پراكنده مى شوند و او را رها مى كنند»(7)

8 ـ باز از همان حضرت آمده است: «سُوْءُ الْخُلْقِ نَكِدُ الْعَیْشِ وَعَذابُ النَّفْسِ; اخلاق بد موجب سختى و تنگى زندگى و ناراحتى روح و وجدان مى شود.»(8)

9 ـ از امیرمؤمنان على(علیه السلام) پرسیدند: «مَنْ اَدْوَمُ النّاسِ غَمّاً; چه كسى غم و اندوهش از همه بیشتر است؟» قال(علیه السلام): «اَسْوَئُهُمْ خُلْقاً! فرمود: كسى كه از همه اخلاقش بدتر است!»(9)

10 ـ و بالاخره در حدیثى مى خوانیم كه لقمان حكیم به فرزندش چنین نصیحت مى كرد: «اِیّاكَ وَالضَّجْرَ وَسُوْءَ الْخُلْقِ وَقِلَّةَ الصَّبْرِ فَلایَسْتَقیمُ عَلى هذِهِ الْخِصالِ صاحِبٌ; از بى حوصلگى و سوء خلق و كم صبرى بپرهیز كه با داشتن این صفات بد، دوستى براى تو باقى نمى ماند!»(10)

پی نوشتها:

1. بحار، ج 75، ص 53.

2. بحار، ج 68، ص 396.

3. غررالحكم.

4. بحار، ج 68، ص 395.

5. بحار، ج 74، ص 148.

6. غررالحكم.

7. غررالحكم.

8. غررالحكم.

9. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 338 (چاپ قدیم).

10. بحار، ج 10، ص 419.

منبع: كتاب اخلاق در قرآن

نویسنده تفسیر المنار در اول سوره توبه گوید نه صحابه و نه افراد بعد از آنان هیچكدام در ابتداى این سوره بسم الله را ننوشته اند زیرا چنان كه با سوره هاى دیگر نازل گشته بود با سوره برائت نازل نشده بود. و گوید: این قول مورد اعتماد واقع گردیده و اختیار شده است ، و در علت نبودن بسم الله در اول آن سوره گفته شده : ننوشتن بسم الله در اول آن سوره بخاطر رعایت قول شخصى بوده كه گفته است آن سوره با انفال یكى مى باشد. و حال آن كه مشهور این است كه نبودن بسم الله در آغاز آن بدین جهت است كه ، چون نزول این سوره بخاطر شمشیر كشیدن بر روى كفار، و به هم زدن قراردادهاى با آنان است . جز این ها علل دیگرى هم گفته شده ، كه آنها را سبب و علت قرار دادن مشكل است . و چه بسا گفته مى شود: گفته مشهور حكمت است نه علت (1) یكى از دانشمندان در مورد این حكمت فرموده است : نبودن بسم الله دراول این سوره دلالت دارد بر این كه بسم الله یك آیه از هر سوره مى باشد بخاطر این كه استثناء به فعل همچون استثناء به گفتار آلت سنجش عموم است . در اتقان ، قشیرى به سند صحیح روایت كرده است نبودن بسم الله در ابتداى سوره برائت بدین علت است كه جبرئیل در آن بسم الله را نازل نكرد. و در شاطبیه گوید:

و بسمل بین السورتین سنة جال موها ربة و تجملا (2)
ابن قاصح در شرح آن گوید: شاعر در این بیت آگاهى داده است كه مردانى كه میان دو سوره بسم الله را آورده اند به سنت رسول الله عمل كرده اند. نموها یعنى سند آن را گر چه ذكر نكرده اند بالا برده اند و آن را نقل كرده اند و آنان عبارتند از عیسى بن مینا قالون(3) كسائى(4) و عاصم(5) و ابن كثیر(6) كه به باء و راء و دال از گفته اش بسند رجال نموها دربة به آنان اشاره شده است . و به كلمه بسنة نموها اراده نموده نوشتن صحابه بسم الله را در مصحف ، و گفته عایشه : بخوانید آن چه را در مصحف هست . و آثارى را كه مى گویند: پیغمبر اكرم (ص ) پایان پذیرفتن سوره اى را نمى دانست مگر هنگامى كه بسم الله الرحمن الرحیم براو نازل مى شد. كه این اخبار بر آن دلالت دارد كه بسم الله بارها با هر سوره اى نازل گردیده است . من گویم : از پیشوایان معصوم ما (ع ) هم مانند آن چه از آنها نقل شده روایت گردیده چنان چه در تفسیر عیاشى از صفوان جمال نقل شده كه گوید: امام صادق (ع ) به من فرمود: خداوند هیچ كتابى را از آسمان نازل نفرموده جز آن كه در سر آغازش بسم الله الرحمن الرحیم بوده ، و با نزول بسم الله الرحمن الرحیم شناخته مى شد كه سوره به آخر رسیده است(7) همچنین در كافى از یحیى بى ابى عمیر هذلى نقل شده كه گوید در نامه اى به امام باقر علیه السلام نوشتم : فدایت گردم چه مى فرمائى در مورد شخصى كه در نمازش فقط به قصد سوره حمد بسم الله الرحمن الرحیم را در ابتدا خوانده و وقتى حمد تمام شده و سوره دیگر را شروع كرده بسم الله را نخوانده است و عیاشى گفته اشكالى ندارد. حضرت به خط مبارك خود مرقوم فرمود: براى به خاك مالیدن بینى او ناپسند داشتن او یعنى عیاشى آن نماز را دوباره اعاده كند(8) در خبر صحیح محمد بن مسلم گوید: از امام صادق (ع)  پرسیدم از آیه : سبعا من المثانى و القرآن العظیم  آیا مراد سوره فاتحة الكتاب است . فرمود: بلى . عرض كردم : بسم الله الرحمن الرحیم از همان هفت آیه است ؟ فرمود: آرى آن بهترین آنهاست(9)  غیر این ها از روایات دیگر و حدیث اخیر بسم الله را از آیات ویژه سوره حمد مى داند.

و مهما تصلها او بدات براءة لتنز یلها بالسیف لست مبسملا (10)

پی نوشتها:

1-هر نوع معرفت واقعى كه براى رسیدن به حقیقت باشد حكمت خوانده مى شود، و علت آن است كه سبب پیدایش یا موثر در پیدایش چیزى باشد و در مقام وجود و قوام خود، معلول محتاج به آن باشد و فرق آن یا سبب آن است كه مسبب توسط سبب حاصل مى شود و در صورتى كه علت موجد و پدید آورنده معلول است و اسرار احكام جزء علت است كه سبب باشد و گاهى علت ناقصه است كه آن را وجه مصلحت و مقتضاى حال و جعل حكمت گویند مثل غسل جمعه كه حكمتش را رفع كثات و از بین بردن بوى متعفن بدن قرار داده اند و آن جعل حكمت استنه علت تامه .
2-شرح شاطبیه : 30، شاطبیه قصیده ایست كه ابوالقاسم بن قیره شاطبى اندلسى متوفى 590 درباره علم قراءت سروده .
3-عیسى بن مینا از راویان نافع مى باشد مدنى است و در سال 205 در گذشته .
4-ابوالحسن على ابن حمزه كوفى بغدادى ، یكى از قراء سبعه در سال 179 در یكى از روستاهاى رى بنام رنبویه از دنیا رفت .
5-عاصم بن ابى النجود بهدله از بزرگترین ومشهورترین قاریان و قرائتش را بتوسط زربن حبیش و ابى عبدالرحمن السلمى از امیرالمومنین على (ع) دریافت نموده ، فوتش در سنه 128 بوده
6-عبد الله بن كثیر یكى از قراء سبعه است فوتش در مكه سنه 120 بوده
7-وسائل الشیعه 4 حدیث 12.
8-این حدیث را مرحوم كلینى در فروع كافى
9-وسائل الشیعه 4 ابواب القرائة فى الصلوة با!حدیث 2
10-شرح شاطبه : 32 شارح على محمد الضباح
11-مجمع البیان 5
12-به صرف آن كه شارع گفته پذیرفتن

منبع: كتاب قرآن هرگز تحریف نشده

زنده شدن نماز، سبب زنده شدن قرآن است ، زیرا هر نمازگزار مجبور است كه در نمازهاى هفده ركعتى خود روزى ده بار سوره حمد را بخواند و بدنبال آن یكى دیگر از سوره هاى قرآن را. طبیعى است تلاوت دو سوره از قرآن در هر ركعت ، مانع به فراموشى سپرده شدن قرآن در جامعه مى گردد.
به علاوه قرآن و نماز بارها در كنار هم آمده اند:
یتلون كتاب اللّه و اقاموا الصلوة (1)
كسانى كه قرآن تلاوت مى كنند و نماز به پا مى دارند.
 

یمسّكون بالكتاب واقاموا الصلوة (2)
كسانى كه به قرآن تمسّك كرده و نماز به پا مى دارند.
قرآن مارا به نمازدعوت مى كند ونماز ما رابا قرآن آشنا مى سازد.

پی نوشتها:

1- فاطر، 29.
2- اعراف ، 170

منبع: كتاب یكصد و چهارده نكته در باره نماز

انسان در این نظام هستى طورى آفریده شد كه باید بر اساس نظام علّى و معلولى تدریجاً رشد یابد تا به كمال رسد. بر خلاف فرشتگان كه آخرین مرحله رشد و تكامل را در ابتداى خلقت خود دارا هستند.
 

در این مسیر رشد و تكامل (جسمى و روحى) هر یك از انسانها با استفاده و بكارگیرى از نعمات و بركات الهى پیش مىروند. در رشد جسمانى هر چه قدر از نعمات الهى در زمین بهره بیشترى ببرد مىتواند هیكل و قیافه بزرگتر و قویترى پیدا كند نسبت به كسى كه از آن بركات الهى بىبهره است. و در رشد معنوى و تكامل روحى هر چه از قوه عاقله بهتر استفاده نماید فرد آگاهتر و متكاملتر و داراى روح بلندترى خواهد بود. بنابر این خداوند اسباب و وسائل رشد (روحانى و جسمانى) را براى او فراهم ساخته است اگر این انسان قادر به تكامل است باید ابزار تكامل در او باشد.

خداوند علاوه بر فراهمنمودن زمینه كامل براى تكاملانسان در درون، دو سفره پر بركت براى غذاى روحش در زمین پهن نموده است كه آن دو سفره الهى قرآن و نمازند. هر كس مىتواند به فراخور تفكر و اندیشه اش از این دو سفره گسترده استفاده نموده و روح خود را تكامل بخشد.

رسول گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) در یك جا مىفرمایند: القرآنُ مأدبةُ الله. «قرآن سفره الهى است».

و در جاى دیگر مىفرمایند: الا انّ الصلاة مأدبَةُ الله فى الارض قد هنّاها لاهل رحمة فى كلّ یوم خمس مرّات.

«آگاه باشید نماز سفره گسترده خدا در زمین است كه خداوند آن را روزى پنج بار براى اهل رحمتش گوارا نموده است»(1).

پس بیائیم با تأمل و تفكر عقلانى در كنار این دو سفره الهى كه به پهناى زمین براى ما انسانها گسترانده شده بنشینیم و هر چه بیشتر و بهتر روح خود را تغذیه نموده و مراحل تكامل خود را طى نمائیم كه در غیر این صورت و با فاصله گرفتن یا خارج شدن از این دو دبستان الهى سعادت و تكامل نصیب كسى نمىشود(2).

پی نوشتها:

1 ـ مستدرك الوسائل، ج1 ص170.

2 ـ كلمه مأدبة اگر به ضم باء خوانده شود به معناى ادبستان است و اگر به فتح باء باشد به معناى سفره می باشد.

منبع: كتاب نقش نماز در شخصیت جوانان

الف : پروردگار من - پروردگارا.
از وسوسه هاى شیطانها به تو پناه مى آورم .
- پروردگارا.
به تو پناه مى آوریم از این كه چیزى از تو درخواست كنم كه بدان آگاهى ندارم .
- پروردگارا.
بر دانش من بیفزاى .
- پـروردگارا.
سینه ام را برایم گشاده دار و كارم را بر من آسان گردان و گره از زبانم بگشاى تاسخنم را در یابند.
- پروردگارا.
مرا و پدر و مادرم را و هركس را كه با ایمان به خانه من در آید و همه مردان و زنان باایمان را بیامرز.
- پروردگارا.
از جانب خود, فرزندى پاك و شایسته به من عطافرما كه تو شنواى دعایى .
- پروردگارا.
مرا در جایگاهى پربركت فرود آر كه تو بهترین فرودآورندگانى (میزبانانى ).
- پروردگارا.
مرا در میان گروه ستمكاران قرار مده .
- پروردگارا.
بیامرز و رحمت آور كه تو بهترین رحم كنندگانى .
- پروردگارا.
به من الهام فرما تا نعمتى را كه به من ارزانى فرموده اى سپاس بگزارم .
- پروردگارا.
مرا بر گروه تبهكار, پیروزى بخش .
- پروردگارا.
مرا (در هر كار) با صدق و راستى وارد گردان و باصدق و راستى بیرون بر و از جانب خود براى من راهنمایى یارى دهنده قرار ده .
- پروردگارا.
مرا برپادارنده نماز قرار ده , و همچنین از فرزندانم ,پروردگارا.
دعاى مرا بپذیر.
- پروردگارا.
 

به من دانش عطا فرما و مرا به نیكوكاران بپیوند.
ب : پروردگار ما- پروردگار ما.
از ما بپذیر كه تو شنواى دانایى .
- پروردگار ما.
اگر ما فراموش كردیم , یا خطا نمودیم بر ما مگیر.
- پـروردگار ما.
در دنیا به ما نیكى و در آخرت هم نیكى مرحمت فرما, و ما را از عذاب آتش دوزخدر امان دار.
- پروردگار ما.
پس از آن كه ما را هدایت فرمودى دلهایمان رادچار لغزش مگردان و از جانب خودبر ما رحمتى ارزانى فرما كه تو بخشنده اى .
- پروردگار ما.
پیمانه بردبارى را بر ما لبریز فرما و ما را مسلمان بمیران .
- پروردگار ما.
ما را مشمول رحمت خویش قرار ده و كار ما را به سامان رسان .
- پروردگار ما.
به ما از همسران و فرزندانمان آن عطا فرما كه موجب روشنى چشمان ما گردد وما را پیشواى پرهیزكاران قرارده
- پروردگار ما.
ما و برادران ما را كه در ایمان بر ما پیشى گرفته اند,بیامرز.
- پروردگار ما.
نور ما را به كمال برسان و ما را بیامرز كه تو برهرچیزى توانایى .
- پـروردگـار ما.
به آنچه فرو فرستادى ایمان آوردیم و ازفرستاده ات پیروى نمودیم , پس ما را درزمره گواهان (كه به پیام رسانى پیامبران گواهى دادند) به شما آور.
- پروردگار ما.
ما شنیدیم ندادهنده اى به ایمان فرا مى خواند(مى گفت ) به پروردگار خود ایمانآوریـد, پـس ایمان آوردیم -پروردگار ما, گناهان ما را بیامرز و بدیهاى ما را بزداى و ما را بانیكانبمیران .
- پروردگار ما.
آنچه را كه به وسیله فرستادگانت به ما وعده فرموده اى به ما مرحمت فرما و ما رادر روز رستاخیز خوار و رسوامگردان .
- پـروردگار ما.
ما بر خویشتن ستم روا داشتیم , اگر ما را نیامرزى وبر ما رحم نكنى از زیانكارانخواهیم بود.
- پروردگار ما.
ما ایمان آوردیم , ما را بیامرز و بر ما رحم فرما, توبهترین رحم كنندگانى .

منبع: كتاب انواری از قرآن